Jaarmagazine Plan Nederland

Plan was here...

praten over gedeelde problemen, om elkaar te steunen, counseling te krijgen, zelfvertrouwen op te bouwen en te leren weerbaar te zijn. Bijvoorbeeld tegen de gevaren waaraan vooral meisjes blootstaan na een ramp. Want als mensen die toch al arm waren door een ramp ook hun allerlaatste bezit kwijtraken, kunnen wanhoop en chaos er gemakkelijk toe leiden dat uitbuiting normaal wordt. Kindhuwelijken, mensenhandel en seksueel misbruik nemen toe, en in een land waar een op de tien meisjes trouwt voor ze vijftien is, zijn adolescente meisjes dan extra kwetsbaar.

Safe sex en geboorteplanning

In de veilige ruimte van de Adolescent Friendly Spaces, weg van ouders, echtgenoten en schoonfamilie, kunnen de meisjes ongestoord praten over onderwerpen die in Nepal bijna altijd onbesproken blijven: de rechten van meisjes, safe sex en geboorteplanning, de negatieve gevolgen van jong trouwen en kinderen krijgen en het recht op een opleiding. “Als je jong trouwt, wordt je huwelijk al snel een hindernis”, zegt Namuna (17). “Je kunt niet meer vooruit. Maar ik wil wél vooruit. Ik wil bijvoorbeeld nog geen tweede kind, maar nu eerst de allerbeste moeder zijn voor mijn baby. En ik wil mijn opleiding afmaken. Later wil ik journalist worden om feiten te laten zien en mensen een stem te geven.”

Koeienstal

“In het begin waren we allemaal heel verlegen en vonden we het eng om over persoonlijke dingen te praten.” Maya (16) lacht als ze daaraan terugdenkt. “Maar nu zijn we vriendinnen geworden. Het is zo’n troost om te ontdekken dat ik niet de enige ben die het leven soms moeilijk vindt. Er zijn een heleboel meisjes zoals ik!” Maya is getrouwd en heeft een zoontje van een jaar. Na de aardbeving woonde ze met haar schoonfamilie weken in een koeienstal, voordat ze een tijdelijk huis konden bouwen van puin en afvalmaterialen. Maya: “In de Adolescent Friendly Space heb ik geleerd dat ik waardevol ben en een keus heb in mijn leven. We zijn allemaal gelijk en hebben allemaal het recht om zelf te kiezen.”

Leven na de aardbeving in Nepal

Het is ruim een jaar geleden dat het leven van miljoenen Nepalezen voor altijd veranderde. Een zware aardbeving trof Nepal op 25 april 2015, gevolgd door veel naschokken en een tweede aardbeving in mei. Duizenden mensen kwamen om het leven en grote delen van het land lagen volledig in puin.

De aardbeving had een enorme impact op alle Nepalezen, maar meisjes en vrouwen kregen extra klappen. Gebrek aan water, vernielde latrines en wc’s en krappe tijdelijke woonruimte zonder enige privacy bracht hen in problemen als ze ongesteld waren en zette hun veiligheid op het spel. Plan richtte daarom in de getroffen gebieden Adolescent Friendly Spaces in. Daar ontmoeten groepen meisjes van 12 tot 18, getrouwd, ongetrouwd, zwanger of met kinderen elkaar elke dag om te

Toch heeft Anurag niet de illusie dat zijn publiek het meteen met hem eens is. Daarvoor is de discriminatie van meisjes te diep geworteld in het sociale weefsel van India. Maar beetje bij beetje dringt zijn boodschap door: “Ik merk dat mensen beginnen te luisteren en vragen gaan stellen. Dat is het begin.” Als uitsmijter van zijn eenmans-roadshow heft Anurag een bekend feestlied aan dat bij de geboorte van een zoon wordt gezongen. Alleen is de tekst veranderd: het is een ode geworden aan dochters. De vrouwen giechelen verlegen. Maar als Anurag hen uitnodigt mee te zingen, valt de een na de ander hem bij. Tot hun stemmen trots over de heuvels schallen. Een loflied voor dochters. Dat is in Bakshi ka Talaab nog nooit eerder gehoord.

“De druk op vrouwen om een zoon te krijgen is immens in de Indiase samenleving”, legt Sachin Gowalkar van Plan India uit. “Want jongens geven aanzien en economische zekerheid; meisjes worden gezien als last, mede door het traditionele systeem van de bruidsschat. Het gevolg is dat meisjes niet welkom zijn en door illegale sekseselectieve echo’s en abortus niet geboren worden.”

Loflied voor dochters

In de strijd tegen deze female foeticide is voorlichting en bewustwording het belangrijkste instrument. Want alleen mentaliteitsverandering kan een einde maken aan de systematische moord op ongeboren meisjes. Voorlichting, bijvoorbeeld over basale erfelijkheidsleer en het feit dat het de mannelijke chromosomen zijn die de sekse van kinderen bepalen. In Bakshi ka Talaab legt Anurag Trivedi zijn ongeletterde publiek met veelkleurige knikkers uit dat vrouwen dus niets kunnen doen aan de sekse van hun kinderen. Daarna haalt hij alles uit de kast om het tragische verhaal te vertellen van de vrouw die door haar man en schoonfamilie werd verstoten omdat ze een dochter kreeg en geen zoon. In het publiek wordt veel geknikt en hier en daar rollen stille tranen over de wangen van een vrouw. Anurags verhaal raakt een gevoelige snaar.

Meisjes niet welkom

Anurag Trivedi arriveert in een wolk van stof in het afgelegen Bakshi ka Talaab, een klein dorp in de Indiase staat Uttar Pradesh. In de drukkende middaghitte zijn de dorpelingen uitgelopen om hem te verwelkomen, blij met een onderbreking in het tijdloze ritme van het leven op het platteland. En Anurag stelt hen niet teleur. Rommelend in de tas achterop zijn roestige motor diept hij het ene na het andere intrigerende object op: een pak felgekleurde kaarten, gekleurde knikkers, een grote tekening van een man en een vrouw en zelfs een wat versleten pop.

Anurag werkt als voorlichter voor de Plan-campagne ‘Let Girls Be Born’. Op zijn motor reist hij naar de verre uithoeken van de Uttar Pradesh om mensen met beelden, spelletjes en liedjes te vertellen dat ook meisjes het recht hebben geboren te worden.

Een wc voor iedereen

Een schokkende 2,5 miljard mensen moeten het stellen zonder goede sanitaire voorzieningen. Ze doen noodgedwongen hun behoeften ‘in het wild’, met alle gevolgen van dien. Wereldwijd sterft om de 15 seconden een kind aan diarree, meestal veroorzaakt door met ontlasting besmet eten of drinkwater. Goede hygiëne en goede wc’s zijn dus van levensbelang.

Met het programma Community Led Total Sanitation (CLTS) steunt Plan gemeenschappen om zelf hun sanitaire voorzieningen en daarmee de hygiëne te verbeteren. Het programma mobiliseert mensen om ongezonde en onhygiënische gewoontes af te zweren, om toiletten te bouwen, te gebruiken en schoon te houden, tippy-taps te installeren en handen te wassen na ieder wc-bezoek, met zeep! en voor en na iedere maaltijd. Zelfs als nog maar een paar mensen hun behoeften buiten doen, vergroot dat de kans op ziektes voor iedereen in de gemeenschap.

Een wc voor iedereen

Een schokkende 2,5 miljard mensen moeten het stellen zonder goede sanitaire voorzieningen. Ze doen noodgedwongen hun behoeften ‘in het wild’, met alle gevolgen van dien. Wereldwijd sterft om de 15 seconden een kind aan diarree, meestal veroorzaakt door met ontlasting besmet eten of drinkwater. Goede hygiëne en goede wc’s zijn dus van levensbelang.

Volgens de ILO (International Labour Organization) werkt driekwart van de Pakistaanse vrouwen niet buitenshuis, omdat veilig vervoer ontbreekt.

300 rupi’s

In Chakwal kunnen meisjes en vrouwen met een roze riksja nu probleemloos naar school of naar hun werk. Maar er is nog een ander groot voordeel. De vrouwen die de riksja’s besturen, verdienen daarmee een inkomen dat hen financieel onafhankelijker maakt. Het is nog geen vetpot, de riksjarijdsters verdienen ongeveer 300 rupi’s (3 dollar) per dag. Maar het is geld dat zij zelf verdienen en zelf kunnen besteden. Dat is een grote stap voor vrouwen in Pakistan, die hun leven vaak binnenshuis slijten en voor hun levensonderhoud volledig afhankelijk zijn van hun familie.

Rolmodel

Najm Un Nisa is een van de drie vrouwen die Plan’s opleiding voor vrouwelijke riksjabestuurders heeft gevolgd. Als deze pilot succesvol blijkt, volgen er meer. Behendig rijdt ze door het drukke verkeer van Chakwal in haar roze karretje. “De dag dat ik de sleutel van de riksja kreeg, was heel bijzonder voor me. Want met de opleiding en de sleutel, kreeg ik vrijheid en economische onafhankelijkheid.”

Een vrouw achter het stuur is nog steeds een ongewoon gezicht in Pakistan. Minder dan 5 procent van de vrouwen heeft een rijbewijs. Najm Un Nisa vervoert haar passagiers dan ook met trots. "De vrouwen uit mijn wijk zien me als rolmodel”, vertelt ze. “Ik ben vastbesloten om rijdend door Chakwal met mijn roze riksja de stad en de omgeving te veranderen.”

Roze riksja-service doorbreekt taboes in Pakistan

In de drukke straten van Chakwal in de Pakistaanse provincie Punjab, draaien mensen zich om en kijken met openvallende mond naar de knalroze riksja’s die daar sinds kort rondrijden. Het is niet alleen de kleur die opvalt, maar ook de chauffeur en de passagiers. De gemotoriseerde driewielers vervoeren alleen vrouwen en er zit een vrouw achter het stuur. Dat hebben ze in Punjab nog nooit gezien.

De roze riksja-taxi-service is door Plan gelanceerd om meisjes en vrouwen meer bewegingsvrijheid te geven, zonder dat ze worden lastiggevallen door opdringerige mannen. Want dat is in het conservatieve Punjab nog aan de orde van de dag, van schunnige opmerkingen tot fysiek geweld. Veel meisjes worden van school gehaald en vrouwen blijven thuis of gaan alleen de deur uit als er een man bij is.