Verandering en onzekerheid zijn dus niet weg te denken uit ons werk. Dat maakt het lastig en zinloos om vooraf alle activiteiten en verwachte resultaten vast te leggen in een gedetailleerd projectplan. Maar wat is het alternatief? Er maar het beste van hopen? Het antwoord is natuurlijk nee. Er is een veel betere manier. Bij het voorbereiden en uitvoeren van programma’s werkt Plan Nederland namelijk met zogenoemde theories of change. Dat is een werkwijze die het mogelijk maakt om programma’s bij te stellen als nieuwe ontwikkelingen daarom vragen. Dat is minder abstract dan het lijkt, want de theory of change is een soort kompas in de route van een veranderingsproces. Het begint met het bepalen van het einddoel voor de lange termijn (de gewenste impact van een programma) en met een schets van de mogelijke routes die naar dat gewenste doel kunnen leiden. Die routes zijn gebaseerd op goed onderbouwde veronderstellingen over hoe veranderingen zich in een bepaalde context voltrekken. Gedurende de projectuitvoering houdt Plan nauwkeurig in de gaten hoe het veranderingsproces daadwerkelijk verloopt. Op die manier leert Plan gaandeweg of de veronderstellingen kloppen en of de projectactiviteiten moeten worden aangepast.
Zo komt er uiteindelijk toch altijd een taart uit de oven, ook zonder vast recept.
Nu heel Holland bakt, zal menigeen het beproefde familierecept voor de allerlekkerste appeltaart weer uit de keukenkast opdiepen; dat recept dat al generaties meegaat. De ingrediënten, de bereidingswijze en de baktijd staan er keurig op een rijtje. Succes gegarandeerd.
Maar wat nou als er geen recept te maken valt, omdat de ingrediënten voortdurend veranderen en je bovendien niet weet wat de juiste baktijd is?
Dat klinkt een beetje vreemd, maar voor Plan is dat de dagelijkse realiteit. Er bestaat namelijk geen standaardrecept voor het werk van Plan, zoals het terugdringen van geweld tegen meisjes en vrouwen in bijvoorbeeld Zambia. We weten dat gedragsverandering, met name van mannen en jongens, essentieel is, maar hoe we dat precies voor elkaar kunnen krijgen, staat nog niet vast, Want wat elders resultaat heeft opgeleverd, hoeft in Zambia niet per se ook te werken. We weten ook dat het uiteindelijk gaat om een verandering in machtsverhoudingen, tussen jongens en meisjes, mannen en vrouwen, arm en rijk, en dat elke poging om deze machtsverhoudingen wat meer gelijk te trekken op meer of minder verzet zal stuiten. Daarmee houden we rekening. Maar hoe de verschillende partijen precies zullen reageren, is moeilijk te voorspellen.
...de kunst van bakken zonder recept
De theory of change
Impact en...
